Lipoproteïne(a)

Wat is Lp(a)?

Lp(a) (afkorting voor lipoproteine(a); spreek uit als: Lp kleine a)[Lp(a)] is een circulerend lipidendeeltje dat bestaat uit een LDL-partikel, covalent gebonden aan een apolipoproteine(a)[apo(a)] staart. Deze staart is opgebouwd uit verschillende eiwitten die kringles worden genoemd. Kringle IV type 2 kan variëren in lengte en is een belangrijke determinant voor de grootte van het Lp(a) deeltje. De grootte van het Lp(a) deeltje is omgekeerd evenredig met de plasma concentratie van Lp(a), dat wil zeggen dat personen met grotere Lp(a) deeltjes over het algemeen lagere Lp(a) plasma concentraties hebben. Uit zowel observationele als genetische studies blijkt dat Lp(a) een onafhankelijke risicofactor is voor atherosclerose en aortaklepstenose. Pathofysiologisch wordt het verhoogde hart- en vaatziekten risico enerzijds bepaald door de cholesterolinhoud van Lp(a) – het is immers in de basis een LDL-partikel – en anderzijds door de aan de Lp(a) staart gebonden geoxideerde fosfolipiden die zorgen voor de activatie van immuuncellen in de vaatwand.

Lp(a) concentraties in de algemene populatie zijn scheef verdeeld (naar rechts), en sommige patiënten hebben daardoor extreem hoge Lp(a) waarden. Hoe hoger het Lp(a), hoe hoger het risico op hart- en vaatziekten. Ongeveer 20% van de bevolking heeft Lp(a)-waarden van boven de 105 nmol/L (50 mg/dL), die als verhoogd worden beschouwd en gepaard gaan met een ongeveer 1,5 keer verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Daarnaast heeft 1% van de bevolking zeer hoge Lp(a) waarden (>380 nmol/L of 180 mg/dL) en een daarmee gepaard gaand driemaal verhoogd risico op hart- en vaatziekten.

Lp(a) waarden zijn afhankelijk van etniciteit. Vergeleken met witte personen in Europa en Amerika, hebben populaties van Afrikaanse afkomst een hoger Lp(a) en Aziatische populaties een vergelijkbaar of lager Lp(a).

Kernpunten

  • Lp(a) is een lipidedeeltje dat opgebouwd is uit een LDL-partikel met een apolipoproteïne(a) staart.
  • De Lp(a) plasmaconcentratie is grotendeels genetisch bepaald en stabiel gedurende het leven.
  • – Ongeveer 20% van alle mensen hebben verhoogde Lp(a) waarden >105 nmol/l (50 mg/dl).
  • Lp(a) heeft een lineaire associatie met hart- en vaatziekten en kan een tot drievoudig verhoogd risico op hart- en vaatziekten geven.
  • Lp(a)-verlagende medicatie verlaagt Lp(a) tot 90% en wordt nu onderzocht in fase 3 klinisch onderzoek.
LDL vs. Lp(a) deeltje
Lp(a) normaalverdeling en cardiovasculair risico

Wat bepaalt de hoogte van het Lp(a)?

De hoogte van plasma Lp(a) wordt voor meer dan 90% genetisch bepaald en deze blijft door het leven heen stabiel. Leeftijd, geslacht en leefstijl hebben niet of nauwelijks effect op de Lp(a)-waarden. Mensen van Afrikaanse afkomst hebben gemiddeld genomen hogere Lp(a)-waardes, mediaan liggen de waardes rond 75 nmol/L. Dit is viermaal hoger dan bij individuen van West-Europese origine. Hoe de overerving van Lp(a) precies werkt is niet geheel opgehelderd en volgt een complex patroon. Verhoogd Lp(a) komt duidelijk voor in sommige families wat de oorzaak kan zijn van een verhoogd aantal gevallen van hart- en vaatziekten in deze families.

Wanneer moet Lp(a) gemeten worden?

In de meeste ziekenhuizen zit Lp(a) niet standaard in de lipidenprofielmeting, maar moet specifiek worden aangevraagd. Europese en Canadese richtlijnen adviseren om de Lp(a)-concentratie minimaal eenmaal in het leven van iedere patiënt te bepalen. Het meten van Lp(a) is belangrijk om het individuele risico op hart- en vaatziekten goed in te kunnen schatten. Zo kan bij een verhoogd Lp(a) de behandeling van andere risicofactoren worden geïntensiveerd. In deze patiënten zijn leefstijlaanpassingen en behandeling van het LDL-cholesterol, de bloeddruk en tromboserisico van extra groot belang.

Behandeling van verhoogd Lp(a)

Op dit moment zijn er geen directe behandelopties voor het verlagen van Lp(a). Ook LDL-cholesterolverlagende medicatie beïnvloedt de Lp(a) waarden niet of nauwelijks. Alleen van PCSK9-remmers is bekend dat ze de Lp(a) waarden tot 25% kunnen verlagen. Dit is echter te weinig verlaging voor de meeste patiënten met een zeer hoog Lp(a). Op dit moment worden er veelbelovende medicijnen onderzocht in fase 3 studies die de Lp(a)-waarden tot 90% kunnen verlagen.